.: Köşe Yazıları :.

HİPERAKTİF VE DİKKAT DAĞINIKLIĞI SORUNU YAŞAYAN ÇOCUKLARIN TEDAVİSİNDE YAPILMASI GEREKENLER

• Açıklayıcı olun
• Kısa ve öz açıklama yapın
• Söz ve vaatte bulunmayın
• Dokunmatik olun
• Evet, hayır kelimesini kullanmayın
• Olumlu bir cümleyle başlayın
• İki seçenek sunun
• Ödüllendirin, iyi, doğru yaptığı her şeyi ödüllendirin
• Sınırları çizmesine yardımcı olun
• Zaman yönetimini (planlaması) öğretin
• Tepkilerini zamanında yerinde vermesini öğretin
• Kontrol koymasını, durmasını, yerinde ve zamanında hayır demesini öğretin.
• Ölçülü olmasını öğretin

ÖDÜLLENDİRME
Biz anlatımımızın başında böyle kontrol güçlüğü yaşayan bir çocuğa cezai yaptırımları kaldırın, kullanmayın demiştik. Çocukluktan gelen bir güçlük var. Çocuk sınırları, nerede duracağını bilemiyor. Biz böyle bir çocukla ilişkilerimizde tüm cezai yaptırımları kaldırıyoruz. Yani sonuç olarak ceza vermiyoruz. Şimdi pek çok anne babanın bize karşı şöyle söylediğini duyar gibiyiz. Aileler, davranışlarına kontrol koyamayan çocuğa ceza vermezsek bu çocuk tamamıyla çığırından çıkar, diye düşünmektedirler.
Biz burada cezanın yerine ödül mekanizmasını devreye sokalım demekteyiz. Sonuç olarak çocuğun tesadüfî bile olsa yaptığı olumlu bir davranışı mutlaka ödüllendirmeliyiz. Ödüllendirirken verdiğimiz mesaj, ben senin yaptığın şu işi gördüm, fark ettim, çok beğendim, bu işten bir tane daha istiyorum şeklinde olmalıdır. Eğer çocuk bu mesajı aldı ise, bu davranışı kaydedecek ve bunu tekrarlama yoluna gidecektir.
Ödüllerin şöyle önemli bir fonksiyonu vardır. Çocuğa ödül verildiğinde çocuk kendisinden istenilen işi hemen yapma yoluna gidebilecektir. Ödülün sonucunda;

• Bizim istediğimiz olayla ilgili olarak, isteğimizi dile getirme cümlesi bitmeden çocuk istenilen işi yapacaktır.
• İstediğimiz iş konusunda çocukla tartışmaya girmemiş olacağız.
• Kendi sinirlerimizi bozmamış olacağız.

Verilecek ödül yapılması istenen işe uyun olmalıdır. Çok büyük ve abartılı ödüller işimizi düzeltmek yerine daha da karıştırabilmektedir. Yine istenilen iş için ufak ödüllerde işe yaramayabilecektir. Ödülün uyarı ve işe göre olması gerekmektedir. Ödülün zamanlaması da çok önemlidir. Yapılan işten hemen sonra veya eş zamanlı verilmelidir. Çocuk bu iki olay arasındaki bağlantıyı hızlı bir biçimde kurabilmelidir. Olaydan önce veya çok sonra verilen ödüller işe yaramaz. İşlevini yerine getirmez. Ödülde verilen söz mutlaka yerine getirilmelidir. Ertelenmemelidir. Örneğin çocuğa sakız veya gofret vermeye söz verdiniz. Bu ödül o anda elinizin içinde, masada olmalıdır. Böyle bir ödülü yarın, hafta sonu, aybaşında, ya ikisini birlikte bir sonraki gün veririm, toplu veririm gibi cümleler ödülün yapacağı etkiyi sıfırlar. Hatta ödül geri teper. Durumu düzeltmek şöyle dursun. Daha fazla karıştırır ve bozar.
Ödülde süreklilik çok önemlidir. Bir davranış değiştirilecekse veya olmayan bir davranış yerleştirilecekse bu defa verilen ödüllerin bir sürekliliği olmalıdır. Bu süreklilik var olan olumsuz bir davranışın yok edilmesinde veya olmayan bir alışkanlığın kazanılması için kullanılacaktır. Böyle bir durumda ödül verirken en az bir bir buçuk aylık bir süreyi göz önünde bulundurmak gerekmektedir.
Ödüller çocuğun sevdiği şeylerden oluşmalıdır. Ödüller şeker, çikolata, gofret biçiminde olabileceği gibi, sinemaya, tiyatroya, çocuk parkına gitmek, gezmeye çıkmak biçiminde de olabilirler. Ödül çocuğun yaşına uygun olmalıdır. Ödül anneyle yemek yapmak, masal okumak, sırtını kaşımak, birlikte yastık savaşı yapmak, çocuğun sevdiği tatlının yapılması şeklinde de olabilmektedir. Bazı durumlarda bir arkadaşa gitme, arkadaş ta kalma, bahçede daha uzun kalma, bisiklette daha uzun dolaşma, bilgisayarda veya telefonda daha uzun kalma, daha geç yatabilme hakkı gibi de olabilmektedirler. Bazen de ödül para olabilmektedir. Bu paranın miktarı aile ile konuşarak ayarlanacaktır. Bu para çocuğun yaptığı şeylere bağlı olarak artırılabilecektir. Aileler çocuklarına para vermekten çekinebilirler. Burada bir kontrol söz konusudur. Böyle durumlarda para ödülü vermekten kaçınmamalıdır. Çocuğa verilecek paranın miktarı ayarlanırsa hiçbir tehlike yoktur. Ailelerin korktuğu gibi erken yaşta paraya alışmaz. Paraları tanımış olur, para biriktirme ve harcamayı da öğrenmiş olur. Para çok kolay bulunabilir bir ödüldür. Annenin her zaman elinin altında da çikolata, şeker bulunmayabilir. Ama çantasında her zaman parayı bulabilecektir. Verilecek ödüller yapılması istenilen işin durumuna bağlı olarak artırılabilmektedir.

• Ödüller değiştirilebilmelidir.
• Ödüller cazip olmalıdır.
• Ödüller en istenilen şeylerden olmalıdır.
• Ödüller yaratıcı olmalıdır
• Ödüller aile ile çocuk arsında karalaştırılmalıdır.
• Ödül eğlenceli olmalıdır.
• Ödül esprili olmalıdır.

Köşe yazıları